زراره از امام باقر يا امام صادق عليهما السّلام روايت كرده كه فرمود:
نزديكترين اوقات بنده به كفر آن وقت است كه با كسى برادرى و دوستى كند ولى پيوسته لغزشها و خطاهاى او را نزد خود بشمار آورد تا روزى برخ او بكشد و بدان سبب از وى عيبجوئى بعمل آورد.
منبع: مفيد، محمد بن محمد، الأمالي (للمفيد) / ترجمه استاد ولى ؛ متن ؛ ص35
شعيب عقرقوفى گويد:
بامام صادق (ع) عرض كردم:
شنيدم از كسى كه از ابى ذرّ روايت مىكرد كه او مىگفت: سه چيز است كه مردم آنها را دشمن دارند و من دوست مىدارم: مرگ را دوست دارم، و فقر را دوست دارم، و بلا و گرفتارى را دوست دارم.
حضرت فرمود:
اين مطلب آن طور نيست كه وى (راوى) فهميده است، منظور او از اينكه مرگ را دوست مىدارم اينست كه مرگ در اطاعت خدا نزد من از زندگى در معصيت خدا محبوبتر است، و بلا در طاعت خدا نزد من از سلامتى در معصيت خدا محبوبتر است، و فقر در طاعت خدا نزد من از ثروت در معصيت خدا محبوبتر مىباشد.
منبع: مفيد، محمد بن محمد، الأمالي (للمفيد) / ترجمه استاد ولى ؛ متن ؛ ص209-210
مردى از حضرت موسى بن جعفر عليهما السّلام پرسيد در حالى كه آن حضرت طواف مىكرد جواد
كيست؟
فرمود:
اين سخن شما دو معنى دارد، اگر مقصودت مخلوق است در اين جا جواد به كسى گويند كه واجبات خدا را اداء كند، اما اگر از خالق سؤال مىكنى او جواد است. اگر بدهد و جواد است اگر ندهد زيرا اگر او بدهد مىدهد آنچه را كه مال تو نيست، و اگر ندهد نمىدهد آنچه را كه تعلق به تو ندارد.
منبع: طبرسى، على بن حسن، مشكاة الأنوار / ترجمه عطاردى ؛ ص215- 216
امیرالمؤمنین على عليه السّلام فرمود:
دلها خسته مىشوند همان گونه كه بدنها خسته مىشوند شما با سخنان حكمت آميز و مطالب سودمند خود را از خستگى بيرون كنيد، دلها گاهى اقبال دارند كه كارهاى خير بكنند و گاهى از كارهاى خير اباء و امتناع دارند، اينك هر گاه متوجه كار خوب شدند آنها را با مستحبات مشغول كنيد و هر گاه پشت كردند فقط به واجبات اكتفاء نمائيد.
منبع: طبرسى، على بن حسن، مشكاة الأنوار / ترجمه عطاردى ؛ ص237
امام صادق عليه السّلام فرمود:
هر كس به دنيا علاقه داشته باشد هنگامى كه از دستش مىرود ناراحت مىگردد.
منبع: طبرسى، على بن حسن، مشكاة الأنوار / ترجمه عطاردى ؛ ص253- 254
و امام صادق علیه السلام فرمود:
وقتى از برادرت چيزى شنيدى كه ناراحتت كرد غمگين مشو، زيرا اگر همان طورى كه او گفته صحيح است اين يك كيفرى است براى عمل تو كه زودتر آمده اما اگر آنچه او گفته صحيح نيست اين خود يك حسنهايست كه تو آن را انجام ندادهاى.
فرمود:
حضرت موسى بخداوند عرض كرد پروردگارا كارى بكن كه احدى جز تعريف از من ننمايد فرمود موسى اين كار را براى خود نكردهام.
منبع: مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مواعظ امامان عليهم السلام ( ترجمه جلد 75 بحار الأنوار) ؛ ص182
عبد اللَّه پسر امام موسى بن جعفر عليهما السّلام گفت:
از آن حضرت در باره دو فرشتهاى كه بر انسان گمارده شدهاند، سؤال كردم: وقتى بندهاى اراده مىكند گناهى مرتكب شود و يا كار خوبى انجام دهد، قبل از آن كه آن عمل را انجام دهد، آيا آن دو فرشته مىدانند؟
فرمود:
آيا بوى بد و خوب نزد تو يكسان است؟ عرض كردم: خير.
فرمود: وقتى بندهاى قصد انجام كار خوبى را مىكند، نفسش با بوى خوب [از دهانش] بيرون مىآيد و فرشتهاى كه برطرف راست انسان گمارده شده به فرشته سمت چپ مىگويد: دست نگهدار، او قصد كرده كار خوبى انجام دهد، و زمانى كه آن را انجام مىدهد، زبانش قلم و آب دهانش مركّب فرشته مىشود و آن كار خير را برايش ثبت مىكند، و هر گاه قصد انجام كار بدى را نمايد، نفسش با بوى بد [از دهانش] بيرون مىآيد
و فرشته سمت چپ به فرشته سمت راست مىگويد: دست نگهدار، او قصد كرده گناهى را مرتكب شود، و زمانى كه آن گناه را انجام دهد، زبانش قلم و آب دهانش مركّب فرشته مىشود و آن گناه را براى او ثبت مىكند.
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، صفات الشيعة / ترجمه توحيدى ؛ ص103- 105
خبر داد ما را ... از وهب بن منبّه كه ميگفت بعد از آنكه خداوند بملائكه امر فرمود بر آدم سجده كنند و تمامى ايشان سجده نمودند جز شيطان كه سجده نكرد و رانده درگاه خداوندى شد و باو فرمود: لعنت من بر تو است تا روز قيامت.
به آدم خطاب فرمود كه به نزد ملائكه برو و بآنها بگو: سلام عليكم و رحمة اللَّه و بركاته، آدم بأمر خدا پيش ملائكه رفت و بايشان سلام كرد، ملائكه در جواب حضرتش (بأمر خدا) گفتند: و عليك السّلام و رحمة اللَّه و بركاته، و پس از آنكه آن حضرت از پيش ملائكه بازگشت خداى تعالى باو خطاب فرمود كه: اى آدم اين (نوع سلام و جواب و) تحيّت، تحيّت تو و فرزندان تو باشد تا روز قيامت.
شرح:
سلام نمودن به ديگران يكى از دستورات مؤكد شارع مقدس اسلام است و زياد سفارش در باره آن نمودهاند كه بر ناظرين أخبار خاندان عصمت و اهل بيت رسالت مخفى و پوشيده نيست و موجب دوستى و محبت مىشود و ايجاد صميميت مينمايد و جواب سلام را واجب شمرده تا جايى كه در وسط نماز جواب سلام را بايد گفت، و هم فرمودهاند در غير نماز بايد بجواب سلام جملهاى اضافه كرد مثلا سلام عليكم و رحمة اللَّه و بركاته در جواب سلام عليكم، و قرآن ميفرمايد: وَ إِذا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها. هر گاه كسى بشما تحيّتى گفت بايد شما در جواب تحيتى بهتر يا آنكه مثل او تحيت گوئيد و در تفسير البرهان و مجمع البيان و على بن إبراهيم گويند مراد از تحيت سلام است.
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، علل الشرائع / ترجمه مسترحمى ؛ النص ؛ ص224- 225
حديث كرد ما را ... از حضرت صادق عليه السّلام كه ميفرمود: خداى تعالى نبىّ اكرم صلى اللَّه عليه و آله را يتيم گردانيد (كه پيش از ولادت و يا مدت قليلى بعد از ولادت پدر بزرگوارش حضرت عبد اللَّه و پس از ولادت والده مكرمهاش آمنه از دنيا رفتند) تا اينكه اطاعت كسى بر حضرتش واجب نباشد.
شرح:
شايد اگر پدر و مادر آن حضرت زنده ميبودند و آن حضرت اظهار نبوت و رسالت ميفرمود و مشركين او را اذيت ميكردند پدر و مادر بواسطه محبت جبلى و فطرى نميتوانستند به بينند و چه بسا سدّ راه پيشرفت آن حضرت ميشدند و حضرتش را از اظهار نبوت و دعوت بسوى حق منع مينمودند و چون اطاعت امر پدر و مادر واجب است در بيشتر از موارد و آن حضرت ناچار ميبايست اطاعت و پيروى از ايشان هم بنمايد بنا بر اين اختلالى در نبوت و بعثت پديد مىآمد، و اللَّه يعلم بحقايق الامور و ما يفعل.
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، علل الشرائع / ترجمه مسترحمى ؛ النص ؛ ص281
حضرت رسول صلى الله عليه و آله :
مهنّة إحداكنّ في بيتها تدرك جهاد المجاهدين إنشاء اللَّه.
(اى زنان) هر يك از شما با اشتغال در خانه خويش اگر خدا خواهد ثواب مجاهدان خواهد يافت.
منبع: پاينده، ابو القاسم، نهج الفصاحة (مجموعه كلمات قصار حضرت رسول صلى الله عليه و آله) ؛ ص746
حضرت رسول صلى الله عليه و آله :
من كظم غيظا و هو قادر على أن ينفذه ملأه اللَّه أمنا و إيمانا.
هر كس خشمى را كه تواند آشكار كند فرو برد خدا وى را از امنيت و ايمان سرشار كند.
منبع: پاينده، ابو القاسم، نهج الفصاحة (مجموعه كلمات قصار حضرت رسول صلى الله عليه و آله) ؛ ص728
حضرت رسول الله صلى الله عليه و آله:
ساعات الأمراض يذهبن ساعات الخطايا.
ساعتهاى مرض ساعتهاى گناه را نابود مىكند.
منبع: پاينده، ابو القاسم، نهج الفصاحة (مجموعه كلمات قصار حضرت رسول صلى الله عليه و آله) ؛ ص518
امام عسکری علیه السلام:
فرمود جلو سؤال و درخواست را تا موقعى كه برايت تحمل امكان دارد بگير زيرا هر روز را رزق جديدى است. و بدان كه التماس ارزش را از ميان مىبرد و موجب رنج و خستگى مىشود. صبر كن تا خداوند درى را بگشايد كه بآسانى وارد آن شوى چقدر نيكى نزديك است به گرفتار و آسايش به بيمناك ترسان. گاهى ممكن است تغيير زندگى نوعى ادب از جانب خدا باشد و بهرهها درجاتى دارد. پس عجله مكن در مورد ميوهاى كه نرسيده، بآن موقعش خواهى رسيد. بدان آن كس كه تدبير حال تو را ميكند بهتر ميداند چه وقت براى تو صلاحيت دارد اعتماد بحسن انتخاب او بكن تا اوضاعت خوب شود. نيازهاى خود را پيش از موقع با عجله مخواه كه موجب تنگدلى و ناراحتى و نااميديت مىشود.
منبع: مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مواعظ امامان عليهم السلام ( ترجمه جلد 75 بحار الأنوار) ؛ ص324
رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود:
دو نفر با يك ديگر مصاحبت نكردهاند جز اينكه آن كس كه با ديگرى مداراكنندهتر است در نزد خداوند پاداشش بزرگتر و محبوبتر است.
منبع: شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، جهاد النفس وسائل الشيعة / ترجمه افراسيابى ؛ ص139
امام صادق عليه السّلام فرمود:
رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: خداوند اهل مدارا است و مدارا را دوست مىدارد و [آدمى را] بر مدارا يارى مىكند.
منبع: شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، جهاد النفس وسائل الشيعة / ترجمه افراسيابى ؛ ص139
امير المؤمنين عليه السّلام فرمود:
حسدورزيدن دوست، ناشى از ناسالم بودن دوستى است.
منبع: شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، جهاد النفس وسائل الشيعة / ترجمه افراسيابى ؛ ص245
امام صادق عليه السّلام فرمود:
در زمانهاى نخستين مردى بود كه دنيا را از راه حلال طلب كرد و به آن نرسيد و از راه حرام آن را جست امّا باز هم به آن نرسيد، پس شيطان به نزد او آمد و گفت: آيا تو را به چيزى رهنمون سازم كه به سبب آن هم دنيايت زياد شود و هم پيروانت؟ مرد گفت: آرى. شيطان گفت: دين تازهاى به وجود بياور و مردم را به سوى آن فراخوان. آن مرد چنين كرد و مردم نيز به وى پاسخ مثبت دادند و از او فرمانبردارى نمودند و او به دنيا رسيد. پس از چندى به فكر فرو رفت و با خود گفت: اين چه كارى بود كه دين نو به وجود آوردم و مردم را به سوى آن خواندم؟! گمان نمىكنم توبهام پذيرفته شود مگر اينكه آنانى را كه به اين دين ساختگى دعوت كردهام بياورم و از اين دين برگردانم، پس اصحاب خود را كه دعوت او را اجابت نموده بودند فرا خواند و به آنان گفت: دينى كه شما را به سوى آن خواندم دين باطلى بود و آن را من خود به وجود آوردم. آنان گفتند: تو دروغ مىگويى، اين دين حق است ولى تو در دين خود به شكّ افتادهاى، و از پيش وى بيرون رفتند. پس چون چنين ديد به زنجيرى پناه برد و بر آن ميخى كوفت سپس آن را به گردن انداخت و گفت: اين زنجير را نمىگشايم مگر اينكه خداى عزّ و جلّ توبهام را بپذيرد. خداوند عزّ و جلّ نيز به پيامبرى از پيامبرانش وحى فرستاد كه: به وى بگو: به عزّتم سوگند اگر به قدرى مرا بخوانى كه مفصلهايت از هم جدا شوند دعايت را اجابت نمىكنم مگر اينكه آن كسانى را كه به دعوت تو گمراه شدند و در گمراهى مردند برگردانى و از عقيده باطل خود باز گردند.
منبع: شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، جهاد النفس وسائل الشيعة / ترجمه افراسيابى ؛ ص305
امام رضا عليه السّلام از پدران بزرگوارش روايت فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرموده است:
راستى كه خداوند همه گناهان را مىبخشد به جز گناه
كسى كه دين جديدى به وجود آورده
و كسى كه مزد كارگرى را به زور و ستم براى خود گرفته است
و كسى كه آزادهاى را فروخته است
(انسانى آزاد و غير اسير را به فروش رسانده است).
منبع: شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، جهاد النفس وسائل الشيعة / ترجمه افراسيابى ؛ ص305
امام رضا عليه السّلام از پدران بزرگوارش: روايت فرمود كه: امير المؤمنين عليه السّلام فرموده است:
به وسيله استغفار خود را خوش بو كنيد، مبادا بوى بد گناهان شما را رسوا كند.
منبع: شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، جهاد النفس وسائل الشيعة / ترجمه افراسيابى ؛ ص 321
ابى بصير گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه فرمود:
خداوند به داود پيامبر عليه السّلام وحى فرستاد كه:
اى داود! همانا بنده مؤمن من هر گاه مرتكب گناهى شود سپس باز گردد و از آن گناه توبه كند و هر وقت به ياد آن گناه مىافتد از من شرم كند، او را مىبخشايم و فرشتگان نگاهبان او را به فراموشى مىاندازم و آن گناهش را به حسنه و نيكى بدل مىكنم و [از اين كار] باكى ندارم و من مهربانترين مهربانانم.
منبع: شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، جهاد النفس وسائل الشيعة / ترجمه افراسيابى ؛ ص325
امام صادق عليه السّلام فرمود:
راستى كه خداوند عزّ و جلّ به خاطر توبه بنده مؤمنش شادمان مىشود همانند شادمانى يكى از شما زمانى كه گمشده خود را مىيابد.
منبع: شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، جهاد النفس وسائل الشيعة / ترجمه افراسيابى ؛ ص325
سماعه گويد:
از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مىفرمود:
شما را چه شده است كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله را اندوهگين مىسازيد؟
مردى به حضرت عرض كرد: چگونه رسول اللَّه را اندوهگين مىكنيم؟
حضرت فرمود:
آيا مىدانيد كه اعمال شما بر او عرضه مىشود؟
پس هر گاه در اعمال شما گناهى مشاهده كند اندوهگينش مىسازد، پس رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله را غمگين نسازيد و او را [با اعمال خوب خود] خوشحال بگردانيد.
منبع: شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، جهاد النفس وسائل الشيعة / ترجمه افراسيابى ؛ ص361- 363
مفضّل بن عمر از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است:
كسى كه وضوى خود را براى غير نماز تجديد كند، خداوند متعال توبه او را بدون آنكه استغفار كرده باشد، تجديد نمايد.
مثلا تجديد وضو براى قرائت قرآن، يا تشرّف به اماكن مقدّسه و يا حضور در مسجد و ...
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، پاداش نيكيها و كيفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال ؛ ص69
مسعدة بن صدقه از امام صادق عليه السّلام، و آن حضرت از پدران بزرگوارش نقل كردهاند كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود:
خداوند بر جوانى كه زياد در آئينه نگاه كند و با هر نگاهى سپاس خداوندى را به جاى آورد، بهشت خود را واجب كرده است.
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، پاداش نيكيها و كيفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال ؛ ص87
حارث بن مغيره نصرى از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است:
هر كس كه اشهد ان لا اله الّا اللَّه و اشهد انّ محمدا رسول اللَّه از مؤذّن بشنود، و از روى تصديق قلبى و براى خشنودى خداوند بگويد:
من نيز شهادت مىدهم كه خدايى جز خداى يگانه نيست، و گواهى مىدهم كه محمد صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم رسول خداست، و با اين دو شهادت (شهادتين) خود را بىنياز مىكنم از هر كسى كه (آنها را) انكار كرده و (نسبت به آنها) دشمنى ورزد، و با اين دو گواهى، كسى را كه اقرار مىكند و شهادت مىدهد (به يگانگى خدا و رسالت رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم)، يارى مىكنم، خداوند به تعداد كسانى كه انكار مىكنند و شهادت مىدهند، گناهان او را مىبخشد.
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، پاداش نيكيها و كيفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال ؛ ص 101
سكونى از امام صادق عليه السّلام، و آن حضرت از پدران بزرگوارش روايت كرده است كه حضرت على عليه السّلام فرمود:
هر گاه يكى از شما سجده كند در حالى كه دو كف دست خود را بر زمين بگذارد، اميد مىرود كه (دستهاى) او در روز قيامت در زنجير نباشند.
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، پاداش نيكيها و كيفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال ؛ ص106
محمد بن ابى حمزه، از پدرش، و او از امام محمد باقر عليه السّلام روايت كرده است كه
فرمود:
هر كس در ركوع و سجود و قيام خود «اللّهمّ صلّ على محمّد و آل محمّد» بگويد، خداوند ثواب آن را مانند ثواب ركوع و سجود و قيام (در نامه اعمال او) مىنويسد.
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، پاداش نيكيها و كيفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال ؛ ص107- 108
حمّاد بن عثمان از امام صادق عليه السّلام، يا از كسى ديگر كه از امام صادق روايت كرده است كه فرمود:
در روز قيامت- در حالى كه مردم سرگرم حساب خودند- مردى به سراغ مردى ديگر مىرود و او را به خون مىآلايد، مردى كه به خون آلوده شده است از او مىپرسد:
اى بنده خدا چرا چنين كردى؟!
پاسخ مىدهد:
تو در فلان روز، و با گفتن فلان كلمه، در كشته شدن من مؤثر بودى (و در قتل من سهيم و شريكى).
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، پاداش نيكيها و كيفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال ؛ ص 699
مسعدة بن صدقه از امام صادق عليه السّلام روايت كرد كه:
رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود:
آيا مىخواهيد برايتان بگويم كه چرا مؤمن، مؤمن ناميده شده است؟
به خاطر اعتماد و اطمينانى كه مردم بر جانها و مالهايشان به او دارند.
آيا مىخواهيد برايتان بگويم كه مسلمان كيست؟
مسلمان كسى است كه مردم از دست و زبان او در امان باشند.
آيا مىخواهيد برايتان بگويم مهاجر چه كسى است؟
مهاجر كسى است كه از بديها و آنچه خداوند حرام كرده، دورى نمايد.
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، صفات الشيعة / ترجمه توحيدى ؛ ص 85
اسحاق خزاعىّ به نقل از پدرش گويد:
امام صادق عليه السّلام بر سر بالين يكى از دوستانش كه بيمار بود آمد، من نيز در خدمتش بودم آن مرد را مشاهده كردم كه بسيار مىگفت: «آه» به او گفتم: برادرم پروردگارت را ياد كن و از او مدد بخواه! امام صادق فرمود:
همانا «آه» يكى از نامهاى خداى عزّ و جلّ است، پس هر كس كه بگويد: «آه» استغاثه به خداى تبارك و تعالى نموده است.
منبع: ابن بابويه، محمد بن على، معاني الأخبار / ترجمه محمدى ؛ ج2 ؛ ص 327
-:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:-