علل خوف از مرگ
» علل خوف از مرگ
و چون عموم خوف از مرگ بیشتر و خوف از آن در نزد اکثر شدیدتر است و معالجه آن اهم است لهذا به خصوص بیان آن را می کنیم و می گوییم که باعث خوف از مرگ چند چیز می تواند شد:
اوّل: آنکه چنان تصوّر کند که به مرگ فانی و معدوم صرف می شود و دیگر اصلاً وجودی از برای او در هیچ عالمی نخواهد بود. و منشأ این خوف، سستی اعتقاد و جهل به مبدأ و معاد است، و چنین شخصی از زمره کفّار و از دایره اسلام برکنار است.
و علاج آن تحصیل اصول عقاید و استحکام آنها به ادلّه و براهین قطعیّه و مجاهدات و عبادات است، تا اینکه یقین از برای او حاصل شود که مرگ نیست مگر این که نفس جامه بدن را از خود دور کند و قطع علاقه از بدن نماید.
و بداند که آدمی همیشه باقی و در بهجت و راحت و نعمت، و یا با عذاب و نقمت خواهد بود.
علاوه بر این که- چنان که العیاذ بالله فرض نمائیم که آدمی به مرگ، عدم صِرف شود – این امری نیست که منشأ خوف و تشویق باشد، زیرا که عدم را المی نیست و از چیزی متأثر نمی گردد.
و از این جهت است که یکی از علما گفت: چنانچه آتشی بیفروزند و گویند: هر که داخل آن شود معدوم می گردد من از آن خوف دارم که تا خود را به آن برسانم و از معدوم شدن محروم گردم.
دوّم: آنکه چنان گمان کند که از مردن نقصی به او می رسد و تنزّلی از برای او حاصل می شود. و این نیست مگر از غفلت و جهل به حقیقت مرگ و انسان، زیرا که هر که حقیقت این دو را شناخت می داند که مرگ باعث کمال رتبه انسان و انسانیّت است و آدمی تا نمرده ناقص و ناتمام. نشنیده ای که هر که بمیرد، او تمام و کامل شد.
از جمادی مردم و نامی شدم مردم از نامی ز حیوان سر زدم
مردم از حیوانی و آدم شدم پس چه ترسم کی ز مردن کم شوم
بار دیگر هم بمیرم از بشر تا برآرم از ملایک بال و پر
بار دیگر از ملک پرّان شوم آنچه در عقل تو نیاد آن شوم
پس انسان کامل همیشه مشتاق مرگ و طالب مردن است. چنانچه سیّد اوصیاء علیه السّلام فرمودند: «وَاللهِ لابن ابی طالب اَنَس بِالمَوتِ مِنَ الطِّفلِ بِثَدیِ اَمِّهِ» 1 ، یعنی: «به خدا قسم که اُنس پسر ابی طالب به مرگ، و اشتیاقش به آن بیشتر است از اُنس طفل به پستان مادر».
آری کسی را که عقل کامل باشد می داند که مرگ، آدمی را از ظلمت سرای طبیعت می رهاند و به عالم بهجت و نور و نعمت و سرور می رساند.
گر بنگری آنچنان که رای است این مرگ نه مرگ، نقل جای است
از خورد گهی به خوابگاهی وز خوابگاهی به بزم شاهی
به واسطه مرگ، از تنگنای زندان «دار بوار» 2 مستخلص، و در ساحت وسیع الفضای «سرای قرار» 3 داخل می شود، و از محل الم و مرض و خوف و بیم و فقر و احتیاج فارغ، و در منزل راحت و صحّت و امن و غنا متمکّن می گردد، و از همنشینی منافقین و اشرار و ظالمین دیوسار دور، و به مرافقت سکان عالم قدس و محرمان خلوتخانه انس مبتهج و مسرور می شود. نیم جانی خسته و دست و پایی بسته و شکسته از تو می گیرند و زندگانی حقیقی و حیات ابدی به تو می دهند.
نیم جان بستاند و صد جان دهد آنچه در وهم تو ناید آن دهد
و کدام عاقل ابتهاجات عقلیه و لذتهای حقیقیه و حیات ابد و پادشاهی سرمد را می گذارد و در وحشت خانه پر از مار و مور مشوب به انواع مصیبت و بلا و مرض و رنج و عنا، ساکن می گردد؟!
ای جان برادر!
تویی آن دست پرور مرغ گستاخ که بودت آشیان بیرون از این کاخ
چو از آن آشیان بیگانه گشتی چو دونان جغد این ویرانه گشتی
بیفشان بال و پر ز آمیزش خاک بپر تا کنگر ایوان افلاک
پس ای دوستان! بیایید تا از خواب غفلت بیدار شویم و از مستی طبیعت هشیار گردیم و ساعتی با هم بنشینیم و به یکدیگر نصیحت کنیم و با هم بگوییم:
که ای بلند نظر شاهباز سدره نشین * نشیمن تو نه این کنج محنت آباد است
تو را ز کنگره عرش می زنند صفیر * ندانمت که در این دامگه چه افتاده است
هان هان! از وطن اصلی خود یادآور، و زنهار که دیار حقیقی خود را فراموش مکن. آتش شوق را دامن زن، و شعله اشتیاق به حرکت آور، و بال و پر روح قدسی را بر هم زن. گرد و غبار کدورات عالم جسمانیت را از آن بیفشان. این قفس تنگ خالی را بشکن و به آشیان قدس پرواز کن. بند گران علایق و عوایق را از پای خود باز کن، و خود را از تنگنای زندان ناسوت خلاص ساز. قدمی در فضای دلگشای عالم لاهوت گذار، و در صدر ایوان انس بر مسند عزّت قرار گیر!
شاهد دولت در آغوش خود آر دست از این معشوق هر جایی بدار
بشکن این گوهر که مقدارش نماند در دو عالم یک خریدارش نماند
مرغ زیرک باش و بشکن دام را خاک ره بر سر فکن ایام را
چند چند گرفتار دام طبیعت؟! تا به کی محبوس در زندان رنج و زحمت؟! هر ساعتی بار غمی تا به کی کشی؟! هر لحظه جام المی تا چند نوشی؟! نیش زهرآلود هم صحبتان منافق تا به چند؟! زهر جانفرسای عزای دوستان موافق تا به کی؟! پای از این خانه ویران بیرون نه و قدم در گلستان عالم سرور گذار!
چون تو بگذشتی از این بالا و پست گلبنی بینی در آن صحرا که هست
زیر هر برگ گلی خوش اختری بیخ آن بگذشته از تحت الثری
شاخ آن از لامکان سر بر زده سایه آن عرش را بر سر زده
یک جهان بینی به معنی صد هزار نو عروسان فارغ از رنگ و نگار
دمی از یاران و دوستان پاک 4 یادآور، و زمانی از رفیقان آن شهر و دیار را به خاطر گذران.
«فَما بالُکَ نَسیتَ عُهُودش الحِمی وَ رَضیتَ بِمُصاحَبَةِ مَن لا ثُباتَ لَهُ وَ لا وَفاءَ». 5
زد سحر طایر قدسم ز سر سدره صفیر که در این دامگه حادثه آرام مگیر
گاهی با سکّان عالم انوار رازی گوی، و زمانی با همجنسان آن دیار صحبتی دار، آه سرد از دل پر درد برآور و رفیقان وطن اصلی را به خاطر آور و با ایشان خطاب آغاز کن و بگو:
این روا باشد که من در بند سخت که شما بر سبزه گاهی بر درخت
این کجا باشد وفای دوستان من به بند اندر شما در بوستان6
یاد آرید ای مهان زین مرغ زار یک صبوحی 7 درمیان مرغزار
یاد یاران یار را میمون 8 بود خاصه کان لیلی و این مجنون بود
سوّم: از اموری که باعث خوف از مرگ می شود، صعوبت قطع علاقه از اولاد و عیال، و دشواری گذشتن از منصب و مال است. و ظاهر است که این ترس از مرگ نیست، بلکه غم مفارقت بعضی از زخارف فانیه و مهاجرت از لذّات دنیای دنیه است. و علاج این خوف آن است که تأمّل کند که چیزی که لامحاله گذاشتی ( گذاشتنی ) و خانه ای که البته از آن گذشتنی است چگونه عاقل دل به آن ببندد. اگر تو نمیری و آن را به جای گذاری آن خواهد مرد و تو را خواهد گذاشت. پس خواهی نخواهی باید از آن مفارقت کرد و چاره از مهاجرت آن نیست. و کسی را که اندک شعوری باشد چگونه به چنین چیزی مطمئن و دل خود را به آن ساکن می کند. پس باید محبت دنیا و ساکنان آن را از دل دور کرد تا از این خوف و الم، فراغت حاصل کرد.
منبع: معراج السّعادة، ملّا احمد نراقی، صفحه 153.
سخنان استاد مهدی طیّب ( مراقبات ماه مبارک رمضان )
* ماه رمضان دوره سازندگی، خطبه شعبانیه
* وظایف ما در ماه رمضان، دعای 44 صحیفه سجادیّه
* اقسام روزه داران، ماه رمضان ضیافت الله
* حکمت ها و هدف های روزه به صورت خاص
* آیات روزه در سوره بقره، مراتب تقوا
* تعابیر روزه در قرآن: صبر، صیام، سیاحت
* شخصیت و زندگی امام حسن مجتبی ( علیه السّلام )1
* شخصیت و زندگی امام حسن مجتبی ( علیه السّلام )2
* امام علی علیه السّلام ( شب شهادت )1
* امام علی علیه السّلام ( شب شهادت )2
-:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:-